Herken je dat? Je wéét dat je moet beginnen aan dat verslag, maar op de een of andere manier blijf je het uitstellen. Of je bent tijdens de les supersnel afgeleid, ook al wil je graag opletten. Misschien vind je het lastig om overzicht te houden over al je schoolwerk en je stage? Goed nieuws: je bent niet de enige, en er is iets aan te doen! Dit heeft allemaal te maken met je executieve functies – de ‘regelcentrale’ of de ‘dirigent’ in je brein.
Het is niet de sterkste die overleeft, noch de meest intelligente, maar degene die het meest reageert op verandering.
Charles Darwin
Op school wordt er best veel van je verwacht: zelfstandig werken, projecten plannen, deadlines halen, en tegelijkertijd een vak leren en stages lopen. Het zijn je executieve functies die je helpen om dit allemaal in goede banen te leiden. En het mooie is: je kunt ze trainen en versterken! Deze blogpost helpt jou op weg.

Executieve Functies; Jouw innerlijke 'regelneef'!
Executieve functies zijn een set van denkprocessen die je nodig hebt om taken uit te voeren en problemen op te lossen. Zie ze als de manager van je brein die alles coördineert. Het gaat om de volgende 11 belangrijke vaardigheden:
- Reactie-inhibitie: Dit is je innerlijke 'rem'. Het helpt je om even na te denken voordat je iets doet of zegt. Bijvoorbeeld: niet meteen je telefoon pakken als je een appje binnenkrijgt tijdens de les, maar wachten tot de pauze.
- Emotieregulatie: Het vermogen om je emoties te herkennen en er op een handige manier mee om te gaan, zodat ze je niet overspoelen. Bijvoorbeeld: rustig blijven als een project anders loopt dan gepland, of teleurstelling over een cijfer omzetten in motivatie om het de volgende keer beter te doen.
- Taakinitiatie: Simpelweg: kunnen beginnen aan een taak, zonder eindeloos uitstellen. Bijvoorbeeld: direct na de instructie starten met die lastige opdracht, in plaats van eerst nog een half uur op social media te scrollen.
- Volgehouden aandacht: Je kunnen concentreren op een taak voor langere tijd, ook als er afleiding is of als het saai wordt. Bijvoorbeeld: gefocust blijven tijdens een uitleg van de docent of tijdens het maken van een examen.
- Flexibiliteit: Soepel kunnen overschakelen van de ene taak naar de andere, of je aanpak veranderen als iets niet werkt. Bijvoorbeeld: als je vastloopt met een opdracht, een andere invalshoek proberen of hulp vragen.
- Doelgericht doorzettingsvermogen: Vasthouden aan je doelen, ook als het moeilijk wordt of lang duurt. Bijvoorbeeld: door blijven leren voor een moeilijk vak, ook na een paar tegenvallende resultaten.
- Plannen: Een stappenplan kunnen maken om een doel te bereiken. Bedenken wat je moet doen, in welke volgorde en wat je daarvoor nodig hebt. Bijvoorbeeld: het voorbereiden van een presentatie, inclusief onderzoek, slides maken en oefenen.
- Organisatie: Je spullen, informatie en taken overzichtelijk houden. Bijvoorbeeld: je schoolboeken en notities op orde hebben, of een duidelijke mappenstructuur op je laptop gebruiken.
- Timemanagement: Je tijd goed kunnen indelen en bewaken. Weten hoeveel tijd iets kost en deadlines halen. Bijvoorbeeld: een studieplanning maken voor de komende week en je daaraan proberen te houden.
- Werkgeheugen: Informatie vasthouden en bewerken terwijl je met een taak bezig bent. Bijvoorbeeld: een instructie van meerdere stappen onthouden terwijl je ze uitvoert of hoofdrekenen.
- Metacognitie: Nadenken over je eigen denken, leren en handelen. Jezelf monitoren en bijsturen. Bijvoorbeeld: jezelf afvragen "Snap ik wat hier staat?" tijdens het lezen, of na een toets reflecteren op wat goed ging en wat beter kan.
Waarom zijn sterke Executieve Functies zo belangrijk op school?
Als je deze 'breinvaardigheden' goed ontwikkeld hebt, pluk je daar op allerlei manieren de vruchten van, zeker op het MBO:
- Minder stress, meer succes: Goed kunnen plannen, organiseren en je aandacht erbij houden zorgt ervoor dat je je werk op tijd af krijgt en met meer zelfvertrouwen toetsen en opdrachten maakt. Dat scheelt een hoop stress!
- Efficiënter leren: Als je weet hoe je taken moet aanpakken (taakinitiatie, plannen) en hoe je jezelf kunt motiveren (doelgericht doorzettingsvermogen), leer je slimmer en effectiever.
- Soepel door projecten en stages: Executieve functies zijn cruciaal voor het succesvol afronden van projecten (alle functies spelen hier een rol!) en het goed functioneren tijdens je stage (flexibiliteit, emotieregulatie, organisatie).
- Voorbereid op de toekomst: Deze vaardigheden zijn niet alleen handig voor school, maar ook voor je toekomstige baan en je dagelijks leven. Een werkgever zoekt mensen die zelfstandig kunnen werken, problemen oplossen en hun werk goed organiseren!
Praktische tips!
Hoe kun je jouw Executieve Functies een Boost Geven? Praktische tips!
Het goede nieuws is: je kunt je executieve functies trainen! Net als spieren worden ze sterker door oefening. Begin klein en wees geduldig met jezelf.
- De basis op orde: Zorg goed voor jezelf! Voldoende slaap, gezonde voeding en regelmatige beweging hebben een enorme positieve invloed op je breinfuncties.
- Reactie-inhibitie: Oefen met de ‘stop-denk-doe’-methode. Pauzeer even voordat je reageert, zeker in lastige situaties.
- Emotieregulatie: Herken je gevoelens. Voel je boosheid of frustratie opkomen? Neem even een korte pauze, haal diep adem, of praat erover met iemand.
- Taakinitiatie: Breek grote taken op in kleine, behapbare stapjes. Spreek met jezelf de ‘5-minutenregel’ af: begin gewoon 5 minuten aan een taak. Vaak is beginnen het moeilijkst.
- Volgehouden aandacht: Minimaliseer afleiding. Leg je telefoon weg, zoek een rustige studieplek. Probeer de Pomodoro-techniek: werk 25 minuten geconcentreerd, neem dan 5 minuten pauze.
- Flexibiliteit: Sta open voor veranderingen. Bedenk een plan B als je oorspronkelijke plan niet werkt. Probeer een probleem eens vanuit een ander perspectief te bekijken.
- Doelgericht doorzettingsvermogen: Stel duidelijke, haalbare doelen voor jezelf. Vier kleine successen om gemotiveerd te blijven. Herinner jezelf aan je ‘waarom’.
- Plannen & Organisatie: Gebruik een agenda of planner (digitaal of op papier). Maak duidelijke to-do-lijstjes. Ruim je werkplek en je digitale bestanden regelmatig op.
- Timemanagement: Leer inschatten hoeveel tijd taken kosten. Stel prioriteiten: wat moet eerst? Wees realistisch in je planning en bouw buffertijd in.
- Werkgeheugen: Maak aantekeningen, gebruik ezelsbruggetjes, herhaal informatie hardop, of maak mindmaps om informatie beter te onthouden en te verwerken.
- Metacognitie: Stel jezelf regelmatig vragen: "Wat is het doel van deze taak?", "Hoe ga ik dit aanpakken?", "Begrijp ik de stof echt?", "Wat kan ik de volgende keer anders of beter doen?". Reflecteer na afloop van een taak.
Jij aan het Stuur van je Brein!
Je executieve functies zijn dus de superkrachten van je brein die je helpen om succesvol te zijn op het MBO en daarbuiten. Ze zijn misschien niet altijd even zichtbaar, maar ze zijn er wel, en jij kunt ze sterker maken! Zie het als het leren besturen van een auto: in het begin moet je overal bewust bij nadenken, maar hoe meer je oefent, hoe automatischer het gaat.
Neem de regie over jouw innerlijke 'regelcentrale'. Kies één of twee functies uit de lijst waar jij deze week bewust mee aan de slag wilt gaan. Kleine stapjes kunnen al een groot verschil maken. Jij kunt dit!